Dalam ceramah dan juga kursus bahasa dan penulisan yang saya kendalikan, pertanyaan peserta tentang adakah kata merbahaya atau kataberbahaya yang betul masih terus menjadi salah satu pertanyaan yang kerap ditimbulkan. Penjelasan tentang masalah itu sebenarnya telah berpuluh-puluh tahun diberikan, termasuk dalam siri makalah saya dalam majalah Dewan Siswa, majalah Pelita Bahasa dan yang lain.
Sekadar mengulang penjelasan itu, baiklah difahami bahawa kata dasar yang menjadi isu dalam masalah ini ialah kata bahaya. Daripada segi golongan atau kelas katanya, kata bahaya itu merupakan kata nama, bukan kata adjektif seperti anggapan sesetengah orang. Kata itu dapat diperhatikan penggunaannya sebagai kata nama seperti dalam ayat yang berikut:
1. Bahaya penagihan dadah amat dahsyat.
2. Perpecahan masyarakat merupakan bahaya yang mengancam kestabilan negara.
3. Usah menempah bahaya dengan berlumba di jalan raya.
Orang yang menganggap kata bahaya tergolong dalam kata adjektif barangkali berfikir dengan beranalogi kepada kata dangerous yang memang merupakan kata adjektif. Namun, katadangerous itu sendiri terbit daripada kata dasar danger yang merupakan kata nama.
Tentang adakah bentuk kata terbitan yang betul ialah berbahaya atau merbahaya, perlu pula difahami bahawa dalam bahasa Melayu baharu (malahan dalam bahasa Melayu klasik juga) tidak ada awalan mer-. Awalan mar- terdapat dalam bahasa Melayu kuno sebelum lahirnya bahasa Melayu klasik pada sekitar abad ke-13. Oleh sebab itu, tidak ada mana-mana buku tatabahasa bahasa Melayu yang memasukkan awalan mer-, termasuk buku ahli bahasa yang bersikap 'terbuka' dan menerima bentuk kata merbahaya sebagai betul atau dapat diterima kerana telah luas penggunaannya dalam masyarakat umum.
Dengan demikian, bentuk yang betul menurut sistem morfologi atau binaan kata bahasa Melayu ialah berbahaya, iaitu sebagai hasil proses pengimbuhan kata dasar bahaya yang menerima awalan ber-. Erti yang timbul ialah 'ada bahayanya'. Contoh penggunaannya dalam ayat adalah seperti yang berikut:
4. Jalan itu berbahaya kerana berliku-liku dan tidak rata sejauh 10 kilometer.
5. Perbuatan fitnah-memfitnah cukup berbahaya kerana dapat menimbulkan permusuhan.
6. Sikap tidak peka kepada kemungkinan pengaruh kuasa asing dalam urusan kenegaraan menimbulkan keadaan yang berbahaya kepada negara.
Ada kemungkinannya bahawa kata merbahaya yang tidak berdasar pada sistem morfologi bahasa Melayu itu timbul daripada kesalahan transliterasi (penukaran aksara atau huruf daripada Jawi kepada Rumi) bagi kata marabahaya yang bererti 'pelbagai bahaya'. Dalam tulisan Jawi lama, kata itu dieja sebagai mim, ra, ba, ha, ya sehingga timbul kemungkinan orang yang membuat transliterasi kata itu ke dalam tulisan Rumi menganggapnya sebagai kata merbahaya.
Marabahaya memang pasti menimbulkan bahaya kerana ada bahayanya atau dengan kata lain berbahaya!
[Penjelasan tentang isu di atas terdapat juga dalam buku saya Tuntunan Bahasa, terbitan Pearson.]
No comments:
Post a Comment